Een recept voor praten over doodgaan

Afgelopen 30 juli was Eberhard van der Laan te gast bij het programma Zomergasten. Het gesprek ging over veel onderwerpen maar ook over doodgaan, een onderwerp  dat voor hem steeds actueler wordt. Hij vertelde dat hij hier moeilijk over praat, met ontzag kijkt naar mensen die er goed over kunnen praten maar dat er bovenal geen algemeen recept is om over de dood te praten.

Terwijl ik naar het gesprek met meneer Van der Laan luister, gaan mijn gedachten naar een ervaring met een heel jong echtpaar waarvan de dame in de laatste fase van het leven zit..

Ik loop langs haar kamer als ik het geluid van allerlei keukenmachines hoor. “Komt het u gelegen als ik even binnen kom?” vraag ik nadat ik zacht heb aangeklopt en de deur op een kiertje heb gezet. Ik ben welkom. In bed ligt een dame die eigenlijk te jong is om al in deze fase van het leven te verkeren maar doodgaan kent nu eenmaal geen leeftijdsgrenzen en deze dame komt er nu al voor te staan. Ik zie haar echtgenoot in de weer met vruchten. De tafel is versierd met kruiden en specerijen. Ik hoor mezelf een compliment maken over de geuren. Meneer groeit er van en legt me uit dat hij een drankje maakt waar zijn vrouw sterker van zal worden zodat ze verder kan vechten om beter te worden. Ik kijk naar rechts en zie in bed een hoopje mens liggen. Ze was al niet fors van stuk maar vandaag de dag is ze een schim van wat ze is geweest. In haar neus prijkt een slangetje dat ervoor moet zorgen dat haar maag zich niet vult met maagsappen want door een afsluiting in de darmen kunnen maagsappen en ook voedsel niet meer zakken. Alles wat ze eet of drinkt gaat via dit slangetje naar buiten. Ik besluit dit meneer uit te leggen want misschien had hij dat nog niet begrepen. Hij knikt bevestigend. Fijn, hij snapt het. Ik doe navraag of ik nog iets voor mevrouw kan betekenen en verlaat uiteindelijk de kamer.

Een dag later loop ik weer langs dezelfde kamer. Het geluid van keukengerei klinkt uit de kamer. Ik word weer hartelijk uitgenodigd in de kamer en krijg uitleg over het sapje met extra vitaminen dat nu in de sapcentrifuge gemaakt wordt. Ik kijk in het vermoeide gezicht van mevrouw, ze lacht haar gulle glimlach. Ik leg het echtpaar nog eens uit dat het drankje niet verder zal gaan dan de maag en dan het lichaam weer zal verlaten. Ik benadruk dat ik het geweldig vind maar dat meneer de tijd ook anders kan besteden, bijvoorbeeld door met zijn vrouw van de zon te genieten. Er wordt driftig geknikt door beide mensen die me met een glimlach aankijken. Als ik weg loop hoor ik meneer de sapcentrifuge weer aanzetten.

Niet lang na deze dagen, waarin ik nog veel bij het echtpaar zal komen en we mooie en ontroerende gesprekken hebben - die overigens nooit over het doodgaan gaan -  zal mevrouw komen te overlijden. De familie is overvallen door verdriet en het lijkt erop dat de familie het overlijden niet heeft zien aankomen. Zijn we niet duidelijk genoeg geweest? Gaat er door mijn hoofd..

“Er is geen algemeen recept om over doodgaan te praten” zegt meneer Van der Laan overtuigend. En wat heeft de man gelijk. Er is geen recept om zo goed mogelijk dood te gaan en er is ook zeker geen recept dat je vertelt hoe je over deze onvermijdelijke levensgebeurtenis kan praten. Soms kan er helemaal niet over gesproken worden. Soms is het leed te groot en is ieder gesprek een extra beetje zout in de wonde. Soms is de klap te hard, soms komt het overlijden veel te vroeg. Soms moet er simpelweg hoop blijven want waar hoop is, is leven.

Misschien had ik het echtpaar juist moeten aanmoedigen om de drankjes te blijven maken, misschien had ik moeten helpen de drankjes in te nemen, misschien had ik nooit moeten zeggen dat het niet zou kunnen gaan werken. Misschien was het juist wel goed zo en was het goed om het af en toe te benoemen zodat meneer zichzelf niets zou gaan verwijten. En misschien moet ik soms gewoon even mijn waffel houden? Wie zal het zeggen? We zullen het nooit weten en de volgende keer zal het weer heel anders gaan. En van iedere keer leren we weer. En misschien is er dan uiteindelijk ooit een basisreceptje voor ..